Titrek felç olarak tanımlanan ve ilk kez 1817 yılında literatüre geçen Parkinson hastalığı, beyinde dopamin adı verilen, beyin hücrelerinin birbirleriyle haberleşmesini sağlayan maddeyi üreten hücrelerin bozulması sonucu ortaya çıkar. Dopamin insanların akıcı ve koordine hareketler yapmalarını sağlar. Beyinde dopamini üreten hücreler hareketlerin kontrolünden, uyumundan ve akıcılığından sorumludur. Dopamin üreten hücrelerin %60 ila %80’i kayba uğradığında yeterli miktarda dopamine üretilemez ve Parkinson hastalığının motor belirtileri ortaya çıkar. Hareketlerde yavaşlık, dinlenme halindeyken titreme, psikiyatrik rahatsızlıklarla kendini belli eden hastalık, çoğunlukla 60 yaş sonrası kişilerde görülür. Ancak genetik nedenlerle 40’lı yaşlarda da rastlanabilir.
Parkinson Hastalığının Sıklığı Nedir?
Parkinson hastalığı özellikle ileri yaşlarda ortaya çıkmaktadır. 50 yaşından önce başlaması çok nadirdir. Erkeklerde kadınlara Göre yaklaşık olarak iki kat daha sık olarak izlenmektedir. 60 yaş üzerindeki insanlardaki sıklığı %1’dir.
Parkinson Hastalığına Yatkınlık Yaratan Faktörler
Parkinson hastalığına genetik bir yatkınlığın olduğu bilinmektedir. Özellikle son yıllarda ortaya konan, bazı genetik mutasyonlara sahip kişilerde (LRRK2, α-sinüklein, parkin genleri), bu mutasyonlara sahip olmayan kişilere göre daha sık izlenmektedir. Aile öyküsü özellikle genç yaşta Parkinson hastalığına yakalanan kişilerde daha belirgindir. Bazı kimyasalların Parkinson hastalığına neden olabileceğine dair kanıtlar vardır. Bunların başında sentetik bir toksin olan MPTP gelmektedir. Bazı çalışmalarda kuyu suyu kullanımı, kırsal yaşam ve tarımda kullanılan bazı ilaçlara maruz kalan kişilerde de Parkinson hastalığına yakalanma riskinin arttığını gösterilmiştir.
Parkinson Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Parkinson hastalığı tanısı, nöroloji uzmanı tarafından öykü ve fizik muayene ile konur. Parkinson hastalığını kesinleştirecek zorunlu bir beyin görüntülemesi ya da kan testi yoktur. Hekimin uygun görmesi durumunda radyolojik görüntüleme, hastalığın ayırıcı tanısı için, olası diğer nedenleri ekarte etmek için kullanılır.
Parkinson Hastalığı Hızlı mı İlerler?
Öncelikle Parkinson hastalığının her hastada farklı bir seyir ilerleyeceği unutulmamalıdır. Bazı hastalarda titreme ana yakınma olurken diğerlerinde yavaşlık ya da bir kısmında dengesizlik ön planda olabilir. Bazı hastalarda oldukça yavaş bir seyir ve yıllar içinde belirtilerde çok az artış olabilir. Bunun yanında hastalığın daha hızlı ilerleyebildiği hastalarda olabilir. Dolayısıyla hastalığın ilerleme hızı konusunda bir genelleme yapmak çok kolay değildir. Birçok Parkinson hastalığı tipi vardır ve her biri farklı seyir özelliklerine sahiptir. Bu konuda en doğru ifade Parkinson hastalığının ilerleyici bir hastalık olduğu ancak bu özeliğin kişiden kişiye çok büyük değişkenlik gösterdiğidir.
Parkinson Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
- İstirahat halinde izlenen titreme (tremor)
- Hareketlerin yavaşlaması (bradikinezi)
- Pasif eklem hareketlerini zorlaştıran kaslarda sertleşme (rijidite)
- Ayakta durma dengesinin bozulması (postural instabilite)
Parkinson hastalığının motor bulguları ortaya çıkmadan bazı başka belirtiler kendini gösterebilir. Bunlar arasında ağrı, koku alma bozukluğu, REM uyku davranış bozukluğu (geceleri çok canlı rüyalar görüp, etrafındakilere zarar verebilecek vurma gibi bazı hareketlerle ortaya çıkan bir uyku bozukluğudur) ve otonomik sistem (mesane-bağırsak, tansiyon değişiklikleri gibi) bozuklukları gibi bulgular da izlenebilmektedir. Parkinson hastalığının tipik bulguları ortaya çıkmaya başladığında yürürken kolları iki yanda normal şekilde sallamama, elde, bacaklarda veya çenede istirahat döneminde titreme, mimiklerin kaybının izlendiği maske yüz belirtisi, yazının giderek küçülmesi şeklinde zor okunur bir yazıya sahip olma, göz kıpma sayısında azalma, öne eğik ve yavaş şekilde yürüme, sık düşmeler, küçük adımlarla yürüme, donup kalmalar, hareketin ve konuşma hızının yavaşlaması, yutma bozuklukları, kabızlık, cinsel işlev bozuklukları, depresyon, psikoz, hayal görme, halüsinasyon, gündüz uyuklama hali, dürtü kontrol bozukluğu, ciltte yağlanmanın artması (sebore), bunama da izlenebilir.
